W jaki sposób powstało Szczawno-Zdroj. Historycy nie mogą dokładnie powiedzieć. Legendy mówią ze pierwsza osada leśna powstała na Wzgórzu Gedymina na tak zwanej Polanie Tkackiej. Życiodajne wody mineralne tryskały tu na przełomie pierwszego i drugiego wieku naszej ery czyli około 2 tys. lat temu. Te informacje są nam znane dzięki wykopaliską archeologicznym przeprowadzonym przez Niemców w latach 1907-1912.Niemieccy naukowcy w rejonie dzisiejszej wieży Anny odkopali wtedy przedhistoryczne ujęcia studzienne , zostały tam odkryte również szybiki wodne i czerpaki które pochodziły z czasów średniowiecznych (były to ujęcia i obudowa typu słowiańskiego).Tereny ówczesnego Szczawna Zdroju były bogate w zwierzynę , a także w ryb w rzekach i dlatego wabiły tutaj człowieka od najdawniejszych czasów. Te wówczas gęste bory penetrowali ludzie z nizin (myśliwi i bartnicy) a następnie poszukiwacze skarbów, rudy srebra i ołowiu. Później puszcza była karczowana i zaczęto uprawę roślin oraz hodowle bydła i owiec. Na pamiątkę odkrycia pierwszych ujęć wód mineralnych Towarzystwo Miłośników Szczawna Zdroju pod wieżą Anny w miejscu gdzie wypływały pierwsze szczawieńskie krynice, ufundowały na odkrytym bloku zlepieńca skalnego pamiątkową tablice o treści:


      Dokument który pochodzi z 1221 roku mimo,że nie dotyczy bezpośrednio Szczawna Zdroju ma bardzo istotne znaczenie dla niej. Dokument ten mówi o innej miejscowości, wzmiankując jedynie Szczawno Zdrój jako geograficzny punkt odniesienia. Z tego dokumentu wynika, że już początkiem XIII w. Szczawno było jakąś liczącą się miejscowością, skoro w dokumencie Henryka Brodatego, wystawionym w Niemczech w 1221 r., mówi się, że wioskę Budzów koło Ząbkowic Śląskich należy wybudować na takich samych prawach i zasadach, jak wioski położone w pobliżu Solikowa (pierwotna nazwa dzisiejszego Szczawna Zdroju) zwanym też Salzborn. Dokument ten w przetłumaczeniu na język polski brzmi:
      "W imię zbawiciela amen! My Henryk z Bożej Łaski Książe Śląska,chcemy, by było wiadomo wszystkim ludzia obecnie i w przeszlości, że wieś Budzów - mająca 50 (piędzi) oddaliśmy Manoldowi na szósty mórg, który będzie wolny od wszelkiego czynu i oplaty dziesięcin. Zaś, co pozostaje z lasu ponad 50 morgów dodajemy wymienionej wsi na tych samych prawach. Przekazujemy także owemu Manoldowi młyn i karczmę jemu i jego spadkobiercom lub komukolwiek w przeszlości chciałby sprzedać, wraz z wymienionymi poprzednio 6 morgami na wieczne posiadanie prawem dziedzictwa. Zobowiązaliśmy się owej wsi do udzielenia jeje wolności od płacenia podatków na czas lat 14. chcemy również, aby wymieniona wieś cieszyła się takim samym prawem i placiła takie same oplaty jak wsie, które są uprzywilejowane i znajduja się dokoła Salzborn. Dan w Niemczy, roku łaskawego 1221"

      "Nie ma jednak pewności o jakie prawa chodzi. W Historii Śląska Karol Malczynski wylicza Budzów w spisie miejscowości nie przeniesionych na prawo niemieckie. To zezwolenie Szczawno Zdrój otrzymało dopiero pod koniec XIII wieku.Natomiast umieszczenie w wyżej wymienionym dokumencie nazwy niemieckiej Salzborn, późniejszego Salzburn wskazuje na to, że już z początkitm XIII wieku tereny te były pod wpływami kolonistów niemieckich.
      "Wiadomo już dzisiaj, że polskość tkwiła w tej osadzie od bardzo dawna i nie została wykarczowana mimo silnej germanizacji (podkreślali to sami Niemcy).
      "Szczawno Zdrój swa nazwę zmieniało kilkakrotnie. Początkowa nosiło nazwę piastowskie Solicowo (była to pierwsza nazwa miejscowości). W okresie pierwszych lat niemieckiej kolonizacji, nazwę tę zmieniło na Salzbornn, a za czasów pruskich na Salzbrunn. W okresie między wojennym po drugiej wojnie światowej miejscowość nazywała się Solice Zdrój, a od roku 1947 zaczeła obowiązywać współczesna nazwa Szczawno Zdrój która pochodzi od szczaw żelazisto-ziemno-alkalicznych stanowiących główne składniki tutejszych wód leczniczych.
      "Szczawno Zdrój od najdawniejszych czasów otrzymywało różne przywilej. Przykładem jest na pewno fakt, że w roku 1337 Piast Bolko II, książę świdnicki, udzielił pobliskim Świebodzicom, położonym niedaleko staropolskiej wioski o nazwie Pełcznica tzw. prawa mili (w tamtych czasach prawie każde miasto starało się aby uzyskac właśnie to prawo), które objęło Szczawno Zdrój. Prawo to zakazywało uprawianiu rzemiosła i warzeniu piwa na wsi w promieniu jednej mili od miasta i było jego przywilejem. Władcy Książą i okolic otrzymali przywileje zezwalające na uprawianie zajęć miejskich we wszystkich ich dobrach a więc Szczawno mogło również korzystać z tych przywilejów.

Do góry